مسائل جسمي دوران بلوغ ويژه دختران بخش اول

 قاعدگي (پريود) يکي از مراحل بلوغ در دختران است. قاعدگي مانند بسياري از علايم ديگر بلوغ ممکن است براي دختران گيج کننده باشد. بعضي از دختران ممکن است به نوعي از آن ترس داشته باشند يا نگران آن باشند. بسياري از دختران و پسران درک کاملي از دستگاه تناسلي زنان و چگونگي کارکرد آن در طي يک دورة قاعدگي ندارند و همين موضوع قاعدگي را براي آنان اسرارآميز جلوه مي‌دهد.

 دوران قاعدگي يکي از مهم ترين دوره‌هاي زندگي هر خانمي است و از آنجا که به‌ طور معمول، خانم ها را يک هفته در ماه درگير مي ‌کند، اهميت ويژه‌اي دارد.بروز اولين قاعدگي در دختران جوان نبايد موجب ترس و نگراني آنها شود. اين امر نشان مي‌ دهد که آنها سالم هستند و آمادگي مادر شدن را در آينده دارند.

در ضمن مادر و خواهر بزرگ تر، اولياي مدرسه و معلمان بهداشت مي‌ توانند درباره اين پديده با نوجوانان صحبت کرده و نگراني و ترس آنها را برطرف‌ کنند و به آنها توضيح دهند که قاعدگي نه تنها بيماري نيست، بلکه امري ضروري و طبيعي براي بدن است، اگرچه ممکن است به ظاهر موجب ناراحتي شود.
يک دورة‌ قاعدگي مدت زمان اولين روز خونريزي در يک ماه تا اولين روز خونريزي در ماه بعد است. مثلاً اگر اولين خونريزي دختري در ? ارديبهشت باشد و روز اول خونريزي بعدي وي در ? خرداد باشد دورة قاعدگي او ?? روز طول کشيده است (از ? ارديبهشت تا ? خرداد).

بلوغ و قاعدگي

زمانيکه دختري به بلوغ مي رسد (معمولاً در سنين? تا ?? سالگي)، بدن و ذهن در بسياري جهات شروع به تغيير و تحول مي‌کند. هورمونها در بدن رشد فيزيکي جديدي را آغاز مي‌کنند، مثلاً پستانها شروع به رشد مي‌کنند. حدود? الي ?/? سال بعد از شروع رشد پستانها، اولين خونريزي قاعدگي در يک دختر اتفاق مي افتد. حدود ?ماه قبل از آغاز اولين دورة قاعدگي، دختر ممکن است متوجه افزايش ترشح از دستگاه تناسلي خود شود که مسأله‌اي شايع در ميان دختران است و نبايد از آن نگران باشد مگر آنکه اين ترشحات بسيار بد بو باشد يا باعث خارش گردد. اولين قاعدگي زماني اتفاق مي‌افتد که همة اجزاء دستگاه تناسلي دختر بالغ شده باشند و بتوانند با يکديگر کار کنند.
 دختر بچه‌ها در بدو تولد با تخمدان‌ها، رحم و لوله‌‌هاي تخمداني يا لوله هاي فالوپ (لوله‌هايي که در ادامة رحم در دو سمت تا تخمدانها کشيده مي شوند) به دنيا مي آيند. تخمدانها تخم مرغي شکل هستند و در دو طرف رحم در پايين شکم که لگن ناميده مي‌شود، قرار مي‌گيرند و حاوي هزاران تخمک هستند. دو لولة تخمداني (فالوپ)، لوله هايي نازک و دراز هستند درست مثل يک رشته ماکاروني (البته کمي ضخيم‌تر) که داخل آن سوراخ باشد. هر لولة‌ فالوپ از رحم به سمت يک تخمدان کشيده مي‌شود. رحم به شکل يک گلابي وارونه است که در وسط لگن قرار دارد. ديوارة رحم از عضلات قوي تشکيل شده است و وظيفة آن نگهداري از جنين در حال رشد است. پس از کامل شدن جنين، رحم با عضلات قوي خود، جنين را به بيرون مي‌فرستد و بدين ترتيب جنين با عبور از داخل واژن (عضوي که از دهانة‌ رحم تا بيرون بدن امتداد مي‌يابد) از بدن بيرون مي‌آيد و بدين وسيله نوزاد متولد مي‌شود.

با بلوغ دختر، هورمونهايي از هيپوفيز (يکي از غدد موجود در مغز) ترشح مي‌شود که اين هورمونها تخمدانها را وادار به ساخت هورمونهاي زنانه مي‌کنند. اين هورمونهاي زنانه استروژن و پروژسترون ناميده مي‌شوند که اثرات زيادي در بدن دختر دارند و به رشد جسمي و بالغ شدن او کمک مي کنند.

پس شروع دوره هاي قاعدگي يک دختر، در هر ماه يک تخمک کوچک –بسيار کوچک که با چشم ديده نمي‌شود- از درون تخمدان آزاد مي‌شود که به اين عمل تخک گذاري مي‌گويند. تخمک وارد لوله‌هاي فالوپ مي‌شود و از طريق آن به سمت رحم حرکت مي‌کند. اگر در طي اين مسير تخمک توسط يک اسپرم مرد بارور شود تخم ايجاد مي‌شود و تخم به سمت رحم رفته و در آنجا لانه گزيني مي‌کند و با چسبيدن به ديوارة رحم شروع به بزرگ شدن و رشد مي‌نمايد تا در پايان ?ماه به يک نوزاد کامل تبديل شود.

در صورتيکه تخمک با اسپرم برخورد نداشته باشد – مسأله‌اي که در اکثر دروه‌هاي قاعدگي اتفاق مي‌افتد- تخمک بارور نمي‌شود و از بدن دفع مي‌شود. در اين صورت رحم که خود را آماده پذيرايي از تخم بارور کرده بود و با اضافه کردن مخاطات خود را براي لانه گزيني تخم آماده نموده بود، با تشکيل نشدن تخم (بارور نشدن تخمک) به حالت اول خود برمي‌گردد و براي اين کار مخاطات و بافت اضافي رحم شروع به ريزش مي‌کند. ريزش بافت و مخاطات که خوني است همان خونريزي قاعدگي است. بايد توجه کرد که همانطوريکه توضيح داده شد، خونريزي قاعدگي فقط شامل خون نيست بلکه بافت اضافي و مخاطات خوني است که از رحم به بيرون ريخته مي‌شود.

اين وقايع هر ماه يکبار اتفاق مي‌افتد. رحم خود را براي پذيرش تخم در طي يک ماه به تدريج آماده مي‌کند و در نتيجه مخاطات و بافت اضافي در داخل آن بوجود مي‌آيد. در حدود اواسط يک دوره قاعدگي تخمک گذاري انجام مي‌شود که در صورت عدم باروري تخمک با اسپرم مرد، در انتهاي ماه همة بافت‌ها و مخاطات اضافي رحم به همراه تخمک به صورت خونريزي قاعدگي از بدن خارج مي‌شود و اين وقايع ماهانه ادامه مي‌يابد تا اينکه زن در حدود سن ??سالگي به يائسگي برسد. يائسگي به اين معني است که زن همة تخمک‌هاي موجود در تخمدانها را آزاد کرده است و ديگر تخمک ندارد. بنابراين دوره‌هاي قاعدگي نيز تمام مي‌شود و ديگر امکان بچه‌دار شدن براي او نيست.

خونريزي قاعدگي هر چند وقت يک بار تکرار مي‌شود؟

همانگونه که سن شروع بلوغ در دختران متفاوت است، دوره‌هاي قاعدگي نيز براي دختران متفاوت است. دورة زماني ميان دو خونريزي را دورة قاعدگي مي‌گويند. دورة‌ قاعدگي براي بعضي دختران ممکن است ??روز، براي بعضي ديگر ??روز، ??روز و يا حتي ??روز طول بکشد. حتي اين زمان از يک دوره تا دورة بعد ممکن است فرق داشته باشد.

دختران نوجوان و جوان ممکن است قاعدگي نامنظم داشته باشند که بخصوص در اولين دوره‌هاي قاعدگي بيشتر ديده مي‌شود. براي مثال يک دختر که به تازگي قاعده شده است ممکن است ?ماه متوالي دور‌هاي ??روزه داشته باشد و در طي يک ماه بعد هيچ خونريزي نداشته باشد يا حتي دو خونريزي متوالي با فاصلة‌ زماني بسيار کم بين آنها داشته باشد. معمولاً پس از چندين ماه، دوره‌هاي قاعدگي از نظم بهتري برخوردار مي‌شود امّا بعضي از زنان حتي تا بزرگسالي نيز دوره‌هاي نامنظم دارند. با گذشت زمان و آشنايي بيشتر دختر با شرايط دوره‌هاي قاعدگي خود، معمولاًً دختران مي‌توانند دورة‌ خونريزي بعدي خود را حدس بزنند.

خونريزي به چه ميزان است و چند روز طول مي کشد؟

مدت زمان خونريزي نيز ثابت نيست و ممکن است تغيير کند. بعضي دختران فقط ?-?روز خونريزي دارند.

بعضي ديگر ممکن است ?روز و يا حتي بيشتر خونريزي داشته باشند.

مقدار خونريزي نيز ممکن است متفاوت باشد. بعضي از دختران آنقدر مقدار خونريزي اندکي دارند که حتي ممکن است شک کنند که آيا قاعده شده‌اند يا نه. بعضي ديگر ممکن است خونريزي شديدتري داشته باشند. براي اکثر دختران خونريزي در حد چند قاشق غذاخوري تا کمتر از نصف يک استکان (حدود ???ميلي‌ليتر) است که ممکن است زياد به نظر آيد ولي طبيعي باشد. خونريزي بسيار شديد در طي قاعدگي امکان پذير است اما شايع نيست. در واقع ممکن است خونريزي بسيار شديدتر از معمول، نشاندهندة اشکالات انعقادي خون باشد که نيازمند مراجعه به پزشک و بررسي بيشتر است.

بايد متوجه بود که حتي از يک ماه به ماه بعد ممکن است مقدار خونريزي و تعداد روزهاي خونريزي در يک دختر متفاوت باشد. در صورتيکه از بي‌نظمي و يا مقدار خونريزي خود نگراني داريد بهتر است تا با يک پزشک مشورت کنيد.
دل پيچه، ناخوشي قبل از قاعدگي و جوش

- بعضي از دختران ممکن است در حوالي قاعدگي دچار تغييرات بدني و احساس شوند. دل پيچه‌هاي قاعدگي بسيار شايع است. در حقيقت بيش از نيمي از زناني که قاعده مي‌شوند مي‌گويند که در طي چند روز اول قاعدگي دچار دل‌پيچه مي‌شوند. پزشکان فکر مي‌کنند که علت اين دل‌پيچه‌ها ماده‌اي به نام پروستاگلندين باشد که باعث انقباض عضلات رحمي مي‌شود.

انقباض عضلاني ممکن است مبهم، دردناک، تيرکشنده و يا شديد باشد و گاهي ممکن است در پشت يا حتي پاها و يا در شکم احساس شود. معمولاً با افزايش سن شدت اين دل‌پيچه‌ها کمتر مي‌شود و حتي ممکن است کاملاً از بين بروند. بعضي از داروهاي بدون نياز به نسخه مانند استامينوفن، ايبوپروفن و مفناميک اسيد مي‌تواند اين دل‌پيچه‌ها را از بين برد. قرار دادن يک حولة گرم يا يک دوش گرم ممکن است به تسکين دل‌پيچه‌ها کمک کند. داشتن فعاليت جسمي مناسب در کل طول دورة قاعدگي معمولاً باعث کاهش شدت دل‌پيچه مي‌شود. در صورتيکه اين اقدامات کمکي نکرد مي‌توانيد با پزشک خود مشورت نماييد.

- بعضي از دختران احساس مي‌کنند که در طي چند روز يا هفته قبل از قاعدگي ناراحت، بي حوصله و افسرده و يا بشيار حساس شده‌اند. ممکن است بيش از معمول گريه کنند و يا به راحتي عصباني شوند.

بعضي ديگر ممکن است مشتاق به خوردن غذاهاي خاص شوند. ابن علائم معمولاً در چند روز پس از اتمام قاعدگي بهبود مي‌يابد. به اين علائم ناخوشي قبل از قاعدگي مي‌گويند. علت ناخوشي قبل از قاعدگي تغييرات هورموني است. افزايش و کاهش هورمونهاي زنانه در طي يک دورة قاعدگي مي‌تواند باعث تغييرات جسماني و احساسي دختر شود. به همين دليل بعضي از دختران دچار علائم جسمي نيز مي‌شوند. مثلاً ممکن است احساس کنند که پف کرده‌اند يا پستان آنها متورم شده است و دردناک است و يا دچار سردرد شوند.

پزشکان معمولاً توصيه مي‌کنند که دختران به ورزش و فعاليت بدني بپردازند. بعضي از داروها نيز مي‌توانند کمک کننده باشند که توسط پزشک تجويز مي‌شود.

- بعضي از دختران در زمانهاي خاصي از دور‌ة قاعدگي دچار تشديد جوش و آکنه بدن مي‌شوند که اين هم به علت تغييرات هورموني در بدن است. اين مشکل معمولاً با افزايش سن بهبود قابل ملاحظه‌اي پيدا مي‌کند.