عوامل خطر در نوجوانان
نوجوانانى كه يك بيمارى روان پزشكى خصوصاً افسردگى دارند در خطر خودكشى هستند . اين نوجوانان درباره ى آينده احساس يأس و درماندگى فراوان مى كنند و اميدوار به بهبود وضعيت خود نيستند، لذا ممكن است اقدام به خودكشى كنند. علايم هشداردهنده ى خودكشى در نوجوانان افسرده عبارت است از:
- تغيير ناگهانى خلق (نوجوانى كه افسرده بوده ناگهان به صورت غيرقابل توجيه خوش حال مى شود.)
- تشديد علايم افسردگى و بى قرارى مداوم
- بخشندگى غيرعادى (نوجوانى كه دارايى هايش را مى بخشد.)
- كوشش جهت منظم كردن امور شخصى (مثل حل وفصل كردن مشكلات ارتباطى)
- اختلال خواب
- اختلال خوردن
- عدم رغبت به ديدار دوستان و نزديكان
- انزوا و گوشه گيرى
- گريه كردن (نوجوانى كه بيش از اندازه گريه مى كند.)
- اشتغال ذهنى به مرگ
- صحبت دايمى از مرگ (من به اين فكر هستم كه مردن چيست؟ آرزو مى كردم كه كاش مرده بودم.)
- صحبت درباره ى راه هاى مختلف خودكشى
- سؤال كردن دربار ه ى دُزهاى كشند ه ى داروها (نوجوانى كه مى پرسد چه تعداد قرص ديازپام كشنده است؟)
- نوجوان افسرده اى كه چيزهاى مرگ آور مثل دارو و سم تهيه مى كند.
نوجوان هايى كه سابق ه ى خانوادگى خودكشى دارند - به ويژه آن هايى كه يكى از والدين يا خواهران و برادران شان اقدام به خودكشى كرد ه اند - با احتمال بي ش ترى اقدام به خودكشى مى كنند. به دليل اي ن كه در رفتار خودكشى، ژنتيك سهم دارد.

نوجوانانى كه از الكل يا مواد مخدر استفاده م ى كنند، به ويژه وقتى افسرده هستند و سابق ه ى رفتار پرخاشگرانه دارند در معرض خطر بالاى خودكشى هستند.
نوجوانانى كه اقدام قب لى خودكشى داشت ه اند بي ش تر در معرض خطر خودكشى هستند، در اين ها احتمال خودكشى موفق نيز بيشتر است . بر اساس مطالعات قبلى 40 درصد از نوجوانانى كه از خودكشى مى ميرندسابقه ى اقدام به خودكشى دارند.
سابقه ى سوءاستفاده ى جنسى نيز نوجوانان را در خطر خودكشى قرار مى دهد، مورد تجاوز واقع شدن به ويژه در ميان دختران مى تواند منجر به اقدام براى خودكشى شود.
نوجوانانى كه رفتارهاى ضداجتماعى دارند - به ويژه آ ن هايى كه سابق ه ى فرار از مدرسه يا منزل دارند - درخطر بالاى خودكشى هستند، مخصوصاً دخترانى كه از خانه فرار كرده اند بيش تر اقدام به خودكشى مى كنند.
مرگ يا از دست دادن نزديكان در ماه هاى اخير، هم چنين خودكشى اخير يكى از دوستان از عوامل محرك خودكشى در نوجوانان است.
نوجوانانى كه در روابط عاشقانه ى خود شكست خورده اند ممكن است سريعاً احساس ناكامى و اقدام به خودكشى كنند.
نوجوانانى كه از سوى خانواده ى خود براى احراز موفقيت تحت فشارند و احساس مى كنند كه بايد جزء بهترين ها و كامل باشند تا بتوانند والدين خود را خشنود كنند، بنابراين وقتى به موفقيت دل خواه نمى رسند(مثلاً در دانشگاه قبول نمى شوند) احساس شكست و ناكامى مى كنند و در خطر اقدام به خودكشى هستند. نوجوانانى كه احساس مى كنند والدين شان آن ها را درك نمى كنند، به آن ها احترام نم ى گذارند و آ ن هايى كه از وضعيت خانوادگى و محدوديت ها ناراضى هستند و احساس مى كنند قادر به تغيير دادن اين موقعيت ها نيستند احتمال خودكشى شان بيش تر است.
آنچه والدين مي توانند براى پيش گيرى از خودكشى نوجوانان انجام دهندضرورى است كه والدين همدردى و نگرانى خود را به نوجوان در معرض خطر نشان دهند . نبايد به نوجوان نگاه كرد، بلكه بايد به عنوان افرادى كه به كمك و مداخله ى بزرگ ترها « نوجوان بد » به دليل خودكشى به عنوان نياز دارند، نگاه كرد.
والدين بايد هميشه هر حرف نوجوا ن شان را در زمين ه ى مرگ و خودكشى جدى بگيرند . به شوخى گرفتن افكار و اعمال خودكشى يا دست انداختن نوجوانان نه تنها كمك كننده نيست، بلكه بر عكس باعث تنها شدن بيش تر نوجوان و نااميدى او مى شود.
والدين بايد با نوجوانا ن شان حرف بزنند و از آ ن ها مستقيماً در مورد افكار خودكشى و تمايل به مردن پرسش كنند، چون نوجوانانى كه به خودكشى فكر م ى كنند از اين فكرشان به شدت شرمنده هستند و معمولاً افكارشان را در زمينه ى خودكشى بروز نم ى دهند، ولى تلويحاً اشاراتى مى كنند. در اين مواقع والدين بايد درِ صحبت را با نوجوانان شان باز كنند، نترسند و از آن ها بپرسند:
« آيا تا به حال به فكر آسيب رساندن به خود افتادى ؟»
« آيا هنوز در فكر آسيب رساندن به خود هستى؟ »
اكثر نو جوانان منتظر فرصتى هستند تا با كسى در اين مورد صحبت كنند و معمولاً از اين كه بتوانند در مورد ناراحتىهاى شان حرف بزنند احساس بهترى پيدا م ى كنند. هر چند صحبت كردن در مورد احساسات و افكار خودكشى ترسناك است، ولى به والدين اجازه م ى دهد با نوجوان خود ارتباط برق رار كنند، احساس تنهايى و شرمندگى نوجوان را كاهش دهند و به نوجوان كمك هاى لازم را ارائه دهند.
در اين مورد مهم است كه والدين نصيحت نكنند، بلكه بايد خوب به حر ف هاى نوجوان گوش دهند و با او هم دلى نشان دهند، استرس و ناراحت ى اش را تأييد كنند، راهى پيدا كنند كه نوجوان بتواند با استرس و ناراحتى خود مواجه شود و او را تشويق كنند كه از كمك هاى ديگران به ويژه دوستان برخوردار شود و با فعاليت هاى ديگرمثل ورزش كردن از شدت استرس خود بكاهد.
بدين ترتيب از آن جايى كه در حقيقت اقدام به خودكشى نوعى نشانه ى طلب استمداد است، صرف نشان دادن يك واكنش توأم با هم دلى ممكن است احتمال يك اقدام واقعى فورى را كاهش دهد، و صحبت كردن درباره ى مشكل به نوجوان كمك مى كند تا به راه حل هاى ديگرى به جز خودكشى توجه كند.
برخى از والدين از روى ترس سكوت مى كنند. نمى خواهند به روى خودشان بياورند، اما سكوت آنها اوضاع را بدتر مى كند و ممكن است اشتباهاً به حساب ب ى تفاوتى آن ها گذاشته شود، پس بهتر است با نوجوان خود صحبت كنند و به او بگويند كه نگران حال وى هستند . مهر و محبت بى قيد و شرط خود را اظهار كنند و از او بخواهند كه مشكلات خود را بيان كند، وقتى از مشكلات او آگاه شوند، بيشتر مى توانند به نوجوان خود كمك كنند.
معمولاً مطلع كردن مدرسه ى نوجوان ضرورى نيست، ولى گاهى نوجوان ب ه دليل مشكلاتى در مدرسه دست به خودكشى مى زند، به عنوان مثال آزار و اذيت شاگردان قلدر مدرسه نوجوان را افسرده و نااميد مى كند و مقدمات ميل به خودكشى نوجوان را فراهم مى آورد. در اين مواقع بايد مدرسه را مطلع كنيم تا براى حل كردن مشكل نوجوان اقدامات لازم را به عمل آورند . والدين بايد اقدامات لازم را ب ه عمل آورند تا نوجوان نتواند به دارو و ساير ابزارهاى كشنده دسترسى داشته باشد و بايد اين وسايل را از خانه دور كنند.
اگر خطر اقدام به خودكشى زياد شود، والدين بايد نوجوان را تشويق كنند كه در جست وجوى كمك حرفه اى برآيد، ممكن است از كمك مراكز مشاوره ى تلفنى كه خدمات مشاوره ى اضطرارى را فراهم مى كنند استفاده شود و در فرصت مناسب بايد به روا ن پزشك مراج عه شود . اگر وضعيت حاد است و احتمال خطر فورى وجود دارد بايد نوجوان را به مركز فوريت هاى پزشكى (اورژانس) روان پزشكى ارجاع داد تا اقدامات ضرورى به عمل آيد، برخى مواقع بسترى كردن نوجوان ضرورى است .

والدين بايد در روند درمانى فرزندشان مشاركت كنند، چرا كه همكارى والدين موجب تسريع كارايى روش هاى درمانى خواهد شد.

منبع:كتاب " مشكلات نوجوانان: راهنماي والدين براي رفتار با نوجوانان" . تأليف دكتر شاهرخ اميري. انتشارات قطره

لینک های مرتبط : پیشگیری از خودکشی نوجوانان